استعداد چیست؟ آیا همه ی انسان‌ها با استعدادند؟
فهرست مطالب مقاله
چند سالی‌ست مسابقات استعدادیابی در سراسر دنیا توانسته مخاطبان زیادی را مجذوب خود کند. چه افرادی که صحنه این مسابقات را بهترین فرصت برای نمایش توانایی های خود می‌بینند و چه افرادی که از تماشای مهارت های منحصر به فرد شرکت‌کنندگان هیجان زده می‌شوند. حال سوالات زیادی برای افراد پیش می‌آید که براستی استعداد چیست؟ آیا حقیقت دارد که هر انسانی با استعداد های خاص خودش پا به این جهان می‌گذارد؟ آیا همه‌ی انسان‌ها با استعدادند؟ و اگر واقعا اینطور هست چرا افرادی خود را بی مصرف می‌پندارند و چطور انسان‌هایی از دنیا می‌روند بدون آنکه کار مهم و تاثیرگذاری در عمر خود انجام دهند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات در ادامه با ما همراه باشید.
استعداد چیست؟
در لغت‌نامه‌ی دهخدا استعداد به معنای آمادگی، آماده شدن و مهیا شدن است. در واقع می‌توانیم اینطور تعبیر کنیم که شخصی که در زمینه خاصی با استعداد است، آمادگی لازم برای فعالیت موثر در آن زمینه را داراست.
اگر بخواهیم خیلی ساده و قابل فهم تعریف کنیم استعداد چیست می گوییم عبارتست از ارزیابی پیشرفت فرد در انجام یک فعالیت مشخص نسبت به دیگران. به عبارت دیگر میتوان آن را یادگیری یک مهارت، با صرف زمان کمتر، انرژی کمتر و کیفیت بهتر دانست.
برای درک این معنا لطفا به این مثال توجه کنید. فرض کنید دو نوجوان 15 ساله که تا به حال سابقه تمرین و یادگیری خط نستعلیق را نداشته‌اند و از ضریب هوشی تقریبا یکسانی برخوردارند فرا بخوانیم و یک سرمشق خوشنویسی برای هر دو تعریف کنیم. حال امکانات یکسان(دوات، قلم خطاطی و …) را در اختیار هر دو نفر قرار دهیم و بخواهیم که تمرین کنند و از روی سرمشق بنویسند. در اینصورت فردی که در زمان کمتری بتواند خروجی با کیفیت تری ارائه کند، در زمینه خطاطی نستعلیق از دیگر با استعداد تر است.
استعداد ذاتی ست یا اکتسابی؟
واقعیت این است که تحقیقات و بحث ها بر سر ذاتی یا اکتسابی بودن توانایی ها و مهارت ها همچنان ادامه دارد. برخی محققین معتقدند این یک هدیه خدادادی ست و از بدو تولد همراه انسان هاست. اما برخی دیگر نظریه ذاتی یا وراثتی بودن استعداد را رد کرده و بر این باورند که استعدادها در طول زندگی فرد و به خصوص در دوران کودکی به وجود آمده و پرورش می‌یابند. اما حقیقت این است که تا به حال نظریه اول بیشتر مورد پذیرش است و اکثر دانشمندان و محققان بر این باورند که استعداد ذاتی و یک هدیه خدادادی ست. هر انسانی با مجموعه ای از استعداد ها پا به این دنیا می گذارد و این بدون شک یک فرصت بی‌نظیر است که هر فردی با کشف استعداد های خود بتواند به دستاورد های عظیم و فوق العاده ای دست پیدا کند.
آیا تمام انسان ها مستعدند؟
در مرحله اول باید دقت کنیم که استعداد امری نسبی ست. یعنی در هر زمینه ای افرادی پیدا می‌شوند که در زمینه خاصی از شما با‌استعدادتر یا بی‌استعدادتر هستند. بنابراین اگر فردی در مورد خودش بگوید که من هیچ مهارتی ندارم این عقیده از نظر علمی از اساس مردود است. اما در پاسخ به سوال تیتر این قسمت از مقاله باید گفت که بدون شک جواب سوال فوق مثبت است. امکان ندارد انسانی بدون استعداد پا به دنیا بگذارد. همه ی انسان های کره‌ی زمین با استعدادند. اگر سوال بالا در مورد ضریب هوشی پرسیده می‌شد جواب منفی بود. همه‌ی انسان‌ها ضریب هوشی بالایی ندارند اما همه‌ی انسان ها با استعدادند. حتی افرادی که آنقدر IQ(intelligence quotient) یا بهره هوشی پایینی دارند که کندذهن نامیده می‌شوند هم با استعدادند. انسان های بسیاری هستند که با مشکلات مغزی مادرزادی به دنیا می‌آیند یا محدودیت‌های جسمانی ویژه‌ای دارند اما هیچکدام از این موضوعات دلیلی بر این نیست که شخص بی‌استعداد است. انسان های بسیاری بوده اند که کند ذهن بودند و در مراکز افراد استثنایی نگهداری می‌شوند اما استعداد کم نظیری در نقاشی، به خاطر سپاری اعداد و … دارند.
فرایند کمال یک استعداد چیست؟
با این اوصاف حتما این سوال در ذهن شما مطرح می‌شود که اگر انسان ها همه با استعدادند چرا همه موفق نمی‌شوند و اتفاقا تعداد افرادی که به دستاوردهای عالی می‌رسند بسیار کم است؟ و اینکه چرا بسیاری از افراد احساس می کنند بی استعداد زاده شده اند؟
پاسخ به این سوال مفصل است و در مقاله های بعدی نیز به آن می پردازیم اما نیاز است در این قسمت از مقاله نگاهی به فرایند کمال استعداد بیندازیم.
- کشف حوزه ی کلی استعداد: در این مرحله باید استعداد کلی فرد کشف شود. این کشف می تواند توسط خود شخص یا یک مربی(Coach) رخ دهد. مثلا در این مرحله فرد متوجه استعداد فوق‌العاده خود در زمینه موسیقی می‌شود.
- شهامت زندگی در مسیر استعداد: پس از کشف استعداد، حال باید تصمیم گرفت که آیا می‌توانیم از منطقه امن خود خارج شده و در مسیر استعدادهایمان حرکت کنیم؟ در این مرحله 3 بازوی اصلی خانواده، مدرسه و جامعه می‌توانند نقش حامی و مشوق اساسی یا مانع و بازدارنده‌ی جدی داشته باشند.
- پرورش استعداد: اگر به سلامت از مرحله دوم عبور کردید وقت آن است که با صرف زمان و انرژی در زمینه استعدادتان، آن را شکوفا کرده و پرورش دهید و در زمینه استعدادتان مهارت کسب کنید.
- کشف حوزه اصلی استعداد: حال که مدتی ست در زمینه استعدادتان کنکاش کردید وقت آن رسیده که حوزه استعدادیتان را محدود تر و تخصصی تر کنید. مثلا در زمینه موسیقی ببینید در چه زمینه ای بهتر عمل کردید یا موفق تر بودید. آیا شما برای ساز زدن ساخته شده‌اید؟ آیا خواننده توانمندی هستید و یا بهتر است بعنوان تنظیم کننده آثار موسیقی و یا حتی رهبر ارکستر فعالیت کنید. صادقانه بگویم تشخیص این زمینه ممکن نیست مگر با آزمون و خطا و یا بازخورد گرفتن از اطرافیان.
چطور والدینم را راضی کنم تا به استعداد و علاقه‌ام اهمیت دهند؟
چندی قبل دختر 15 ساله‌ای به من مراجعه کرد و با ناراحتی و خشم زیاد گفت که عاشق رشته‌ی آرایشگریست اما والدینش چنین اجازه‌ای به او نمی‌دهند و تاکید می‌کنند فقط باید مهندس یا پزشک شود. از این دست ماجراها و مشکلات در جامعه ما کم نیست و افراد بسیاری با مراجعه به ما و با سرخوردگی و ناراحتی، اذعان می‌کنند که استعداد خود را کشف کرده‌اند اما والدینشان نسبت به این موضوع بی‌اعتنا هستند و در زمینه‌ی استعداد و علاقه‌شان از حمایت والدین خود برخوردار نیستند. این افراد این مسئله را به صورت مکرر بیان می‌کنند که از رشته دبیرستانی یا دانشگاهی‌شان راضی نیستند اما پدر و مادرشان اجازه تغییر رشته به آن‌ها نداده و به یک رشته یا حتی شغل خاص اصرار و تاکید دارند.
در ادامه‌ی مقاله راهکارهای بسیار کاربردی و مفیدی برای شما آورده شده که اگر آن‌ها را رعایت کنید، شانس بسیار بیشتری برای جلب رضایت والدین خواهید داشت.
1-آیا خودتان مطمئن هستید؟
معضل بزرگی که برخی از این افراد با آن مواجهند اینست که خودشان نیز از استعداد و علاقه‌ی واقعیشان مطمئن نیستند. وقتی خودتان از استعداد و علاقه‌ی خود مطمئن نباشید، چطور از اطرافیان می‌شود انتظار داشت که به صحبت‌هایتان اطمینان کنند؟ حتی گاهی پیش می‌آید که والدین اینگونه مطرح می‌کنند که ما مدتی به او اجازه دادیم به فعالیت‌های مورد علاقه‌اش بپردازد اما حتی در آنچه فکر می‌کند علاقه و استعداد دارد نیز همچنان کاهل و کم تلاش است.
مشکل اینجاست بسیاری از افراد فقط فکر می‌کنند در چیزی علاقه و استعداد دارند و فکرشان نیز کاملا بی پایه و نا به جاست. گاهی به خاطر تجربه کم و سن پایین فرد از ظاهر یک رشته یا یک شغل خوشش می‌آید اما حاضر نیست در راه موفقیت در آن شغل هیچ بهایی بپردازد.
پس قدم اول اینست که شما به صورت علمی و کارشناسی شده و به دور از هیجانات و احساسات به کشف استعداد و علاقه‌تان بپردازید و به هیچ وجه در این مسیر عجله نکنید.
2-با پدر و مادرتان با خوشرویی و نرمی صحبت کنید
واقعیت اینست که اغلب ما بلد نیستیم چطور با پدر و مادرمان صحبت کنیم و کلام اول به دومی نکشیده، کار به مشاجره و دعوا می‌کشد. آنچه از آن غفلت می‌کنیم اینست که ما باید با والدینمان با نرمی و گشاده رویی به صحبت بپردازیم و با اولین مخالفت آن ها سریع خشمگین و عصبی نشویم.
چقدر خوب است ابتدا از حمایت هایی که از بدو تولد از ما داشتند سخن به میان آوریم. به آن‌ها بگوییم قدردان خوبی ها و محبت هایشان هستیم و اگر هم می‌خواهیم به فعالیت دیگری بپردازیم برای اینست که با دستاوردها و موفقیت‌های فوق العاده، موجب سربلندی و افتخار آن ها شویم. همچنین به آن‌ها بگوییم که می‌دانیم نیتشان خیر است و جز خیر و مصلحت ما را نمی‌خواهند.
گاهی نیاز است با چندین مرتبه صحبت کار را پیش ببریم. یادمان نرود که اغلب والدین در ابتدا مخالفت می‌کنند اما زمان که می‌گذرد با فکر بیشتر و تجزیه تحلیل اوضاع کمی نرم‌تر می‌شوند. پس در این راه برای به نتیجه رسیدن عجله نکنیم. به طور کلی در مکالمه با والدین نباید نرمی بیان، مهربانی، احترام و صبر را فراموش کنیم.
3-با تلاش و پشتکارتان آن‌ها را دلگرم کنید
اغلب اوقات والدین مخالفند چرا که از صحت صحبت‌ها و تصمیمات ما مطمئن نیستند. ما می‌توانیم با تلاشی که از خود نشان می‌دهیم آن‌ها را از علاقه، استعداد و اشتیاق آتشینی که داریم با خبر کنیم. مثلا تابستان بهترین فرصت است که آن‌ها ببینند چقدر در راه رسیدن به خواسته هایمان مصممیم. اگر فکر می‌کنید عاشق نقاشی هستید و علاقه شما در هنر نقاشی جمع شده است، پس ضمن پیش بردن خواسته‌های پدر و مادرتان، از هر فرصتی برای پیشرفت در نقاشی استفاده کنید. اگر پدر و مادر شما ببینند، که صبح ها زودتر برمیخیزید، شب ها تا دیر وقت در مسیر استعدادتان وقت میگذارید، دائما در حال آموزش دیدن هستید و …، به تدریج دلگرم شده و می‌پذیرند که این مسیر واقعی زندگی شماست.
4-از یک مشاور آگاه و معتمد درخواست کمک کنید
وجود یک مشاور معتبر و آگاه در حل مشکلات میان شما و والدین شما بسیار می‌تواند موثر باشد. گاهی اوقات وجود یک فرد سوم خیلی سریع‌تر ما را به مقصودمان می‌رساند. ابتدا با یک مشاور مطمئن ارتباط برقرار کنید تا استعداد و علایق شما را بسنجد و پس از اینکه از واقعی بودن مهارت خود مطمئن شدید، از او بخواهید تا با پدر و مادرتان صحبت کند و با ارائه نتایج مهارت سنجی شما و طرح دلایل علمی و اصولی، آن ها را متقاعد کند که زمینه را برای شکوفایی استعدادتان فراهم کنند.
از زمانی که برای مطالعه این مقاله اختصاص دادید بی نهایت سپاسگزارم. برای ما در قسمت نظرات لطفا بنویسید که آیا در زمینه ادامه مسیر زندگیتان با والدینتان دچار اختلاف نظر شدید و در پایان این اختلاف نظر به کجا انجامید؟
حال که فهمیدیم برای چه پا به این دنیا گذاشتیم، وقت آن رسیده تنبلی، اهمالکاری و نومیدی را کنار بگذاریم و با نگرش مثبت و توکل به خدایی که آن توانایی را در ما به ودیعه گذاشته، با سختکوشی، مداومت، صبر و تحمل حرکت کنیم تا بالاخره آن استعداد به صورت کامل شکوفا شود، کمال یابد و نقطه قوت ما گردد.
از زمانی که برای مطالعه این مقاله اختصاص دادید بی نهایت سپاسگزارم. برای ما در قسمت نظرات لطفا بنویسید که تا به حال موفق به کشف استعداد خود شده اید یا خیر؟
نویسنده : عرفان رحیمی
دیدگاهتان را بنویسید