هوش های چندگانه‌ ی هوارد گاردنر چیست؟

آیا تا به حال در مورد هوش های چندگانه هوارد گاردنر، مطلبی را شنیده‌اید؟ هوش مقوله‌ایست که از دیرباز برای انسان‌ها جذابیت داشته است. از آنجایی که عموم مردم، باهوش بودن را یکی از عوامل اصلی موفقیت‌ها و دستاوردهای بشری می‌دانند، بنابراین هر فردی همواره تمایل داشته با سنجش هوش خود، به درک و شناخت بیشتری از خود دست یابد. مفاهیمی مثل IQ (بهره هوشی) یا EQ (بهره عاطفی)،  بارها در مجامع علمی و حتی عمومی مورد بحث، تحقیق و تبادل نظر قرار گرفته است. اما در این مقاله در نظر داریم شما را بصورت اجمالی با یک نظریه متفاوت با نام هوش های چندگانه گاردنر آشنا کنیم. این مقاله 7 دقیقه از زمان شما را به خود اختصاص می‌دهد. ابتدا با هوارد گاردنر و شکل گیری این نظریه آشنا شده و سپس به معرفی اجمالی هر یک از هوش‌ها می‌پردازیم.

هوارد گاردنر کیست؟

هوارد ارل گاردنر، دانشمند و روانشناس آمریکاییست که در سال 1943 در پنسیلوانیا به دنیا آمد. او تا به حال بیش از 30 کتاب و صد ها مقاله در زمینه های مختلف روانشناسی و تحصیلی تالیف کرده است که به بیش از 30 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. اما هوارد بیشتر شهرت خود را مدیون نظریه هوش های چندگانه است که در سال 1983 آن را مطرح کرد و این نظریه به سرعت در سراسر دنیا به مقوله ای برای بحث و تبادل نظر محققین و روانشناسان قرار گرفت تا جایی که هوارد گاردنر، پدر علم هوش های چندگانه، لقب یافت.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید؛ هوارد گاردنر که بخش مهمی از زندگی‌اش را صرف تحقیق، مطالعه و تالیف برای شناخت بیشتر ذهن و مغز انسان گذاشته است، به دلیل اختلال بینایی چپ چشمی نمی‌تواند چهره انسان‌ها را به وضوح ببیند.

هوارد گاردنر کودکی خود را یک کودک درس‌خوان که عاشق نواختن پیانوست توصیف می‌کند. همین علاقه او به هنر موجب شد بعدها تلاش کند که ارتباطاتی میان هنر و روانشناسی بیابد. این تلاش‌ها اما در نهایت او را به سمت ارائه‌ی نظریه‌ی هوش ‌های چندگانه سوق داد.

شکل گیری نظریه‌ هوش های چندگانه

نخستین بار در سال 1983 هوارد گاردنر در “کتابی به نام چارچوبهای ذهن” از نظریه‌ی هوش های چندگانه پرده برداشت. او در این کتاب به این مسئله پرداخت که تقسیم بندی انسان‌ها به دو دسته ی باهوش و کم هوش اساس درستی ندارد؛ چرا که هوش طیف مختلفی را در بر‌می‌گیرد که هر انسانی در برخی هوش‌ها بهتر و در برخی دیگر ضعیف تر عمل می‌کند و از آن مهم‌تر این است که، تمام انسان‌های کره‌ی زمین از انواع هوش بهره برده‌اند. چنانچه هر فرد بتواند آینده‌ی تحصیلی یا شغلی خود را بر اساس هوش‌های غالب خود مطابقت دهد، احتمال دستیابی فرد به موفقیت و خوشبختی بسیار افزایش می‌یابد. او در این کتاب 7 هوش را معرفی می‌کند که البته بعدها 3 هوش دیگر نیز به هوش‌های قبلی اضافه می‌شود.

اما سؤال اینجاست که آیا بهتر نبود هوارد گاردنر نام کتاب خود را به جای چارچوب‌های ذهن، 7 استعداد یا 7 هوش انسان بنامد؟ پاسخ این سوال را خود گاردنر می‌دهد و دلیل آن را اینگونه بیان می‌کند که در آن زمان محققان و دانشمندان تعصب خاصی به ضریب هوشی یا IQ داشتند و چنانچه او نام کتاب را 7 هوش یا استعداد بشری می‌گذاشت با مخالفت و انتقادات شدید طرفداران ضریب هوشی مواجه می‌شد.

این روزها از هوش‌ های چندگانه گاردنر به عنوان روشی برای استعدادیابی استفاده می‌کنند و با استفاده از تست هوش های چندگانه، افراد را از منظر هوش‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند. اما باید توجه داشت که زدن تست؛ با این امید که انواع مختلف هوش‌های شما را شناسایی می‌کند بسیار اشتباه است چرا که همه‌ی تست‌ها درصدی از خطا را دارند و ممکن است شما را در شناسایی هوش‌هایتان دچار شک و تردید کنند. پس به تست زدن اکتفا نکنید و دوره‌های مختلف را شرکت کرده، خوب مطالعه کنید و سپس انواع مختلف هوش‌های خود را ارزیابی کنید.

گاردنر انتظار داشت نظریه‌ی هوش های چندگانه بیشتر در محافل دانشگاهی و آکادمیک مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد اما در کمال تعجب او دید، بیش از هر جای دیگری، آموزش و پرورش و به تبع آن مدیران مدارس و معلمان از این نظریه استقبال کردند. این مسئله که هر مبحث تحصیلی را می‌توان طوری آموزش داد که هر دانش‌آموز بتواند با انواع مختلفی از هوش‌های غالب خود، با آن مبحث ارتباط برقرار کند و آن را بهتر بیاموزد، به یک موضوع جذاب برای معلمان و مدارس تبدیل شد و خوشبختانه؛ امروز ما شاهد ارائه تحقیقات بیشتر و خلاقانه تری در این زمینه هستیم.

هوش های چندگانه گاردنر

تا به امروز 8 هوش اصلی به عنوان زیرمجموعه‌های نظریه هوش های چندگانه گاردنر معرفی شده‌اند که عبارتند از …

1- هوش کلامی-زبانی

2- هوش ریاضی-منطقی

3- هوش موسیقایی

4- هوش بدنی-جنیشی

5- هوش دیداری-فضایی

6- هوش بین فردی

7- هوش درون فردی

8- هوش طبیعت گرا

البته با گذشت زمان، در ادامه؛ هوش‌های هستی‌گرا و اخلاقی نیز به فهرست بالا اضافه شد و در آینده نیز ممکن است عناوین دیگری به این هوش‌ها اضافه شود، از جمله هوش آموزشی-پداگوژی که بیانگر توانایی فرد در انتقال مطالب و مفاهیم به دیگران است.

معرفی و آشنایی با هر یک از انواع هوش های گاردنر

1- هوش کلامی-زبانی

توانایی استفاده از کلمات برای ایجاد ارتباط با افراد دیگر هوش کلامی زبانی نام دارد. هرچقدر فردی بهتر از کلمات بهره ببرد و تمایل بیشتری برای استفاده از آن‌ها نشان دهد، هوش کلامی-زبانی بیشتری دارد.

(همچنین بخوانید: هوش کلامی چیست و راه های تقویت آن)

2- هوش ریاضی-منطقی

توانایی محاسبات بوسیله‌ی اعداد و همچنین اثبات و استدلال قضایا، هوش ریاضی-منطقی نام دارد. افرادی که هوش ریاضی- منطقی بالایی دارند؛ از قدرت محاسبات ذهنی بالایی برخوردارند و از سر و کله زدن با اعداد لذت می‌برند.

(همچنین بخوانید: هوش ریاضی-منطقی چیست و راه های تقویت آن)

3- هوش موسیقایی

توانایی درک، شناخت و به کارگیری عناصر موسیقایی مانند؛ صوت، ریتم، لحن، طنین، آهنگ و … . افراد دارای هوش موسیقایی، نسبت به هر صدایی در محیط اطرافشان حساسیت بالایی دارند.

(همچنین بخوانید: هوش موسقایی چیست و راه های تقویت آن)

4- هوش بدنی-جنبشی

توانایی کنترل بدن و به کارگیری حرکات بدنی و جسمانی در جهت رسیدن به اهداف را هوش بدنی-جنبشی می‌نامند. بدیهی‌ست ورزشکاران حرفه‌ای از هوش بدنی-جنبشی بالایی برخوردار هستند.

(همچنین بخوانید: هوش بدنی- جنبشی چیست و راه های تقویت آن)

5- هوش دیداری-فضایی

توانایی درک تصاویر و عناصر بصری و ظرفیت بالای خلق یک پدیده‌ی بصری به صورت طرح نقاشی، عکس، پیکره و مجسمه هوش دیداری-فضایی می‌باشد. افرادی که دارای هوش دیداری-فضایی هستند، درک بالایی از ابعاد دارند و با تصاویر به جای متن ارتباط بهتری برقرار می‌کنند.

(همچنین بخوانید: هوش دیداری-فضایی چیست و راه های تقویت آن)

6- هوش بین فردی

توانایی برقراری ارتباط با افراد دیگر جامعه می‌باشد. افرادی که هوش بین فردی بالا دارند، عاشق اجتماعات و میهمانی هستند و از هر فرصتی برای برقراری ارتباط و معاشرت با دیگران استفاده می‌کنند و از این لذت می‌برند.

(همچنین بخوانید: هوش بین فردی چیست و راه های تقویت آن)

7- هوش درون فردی

توانایی توصیف و شناخت دقیق نوع شخصیت خود، روحیات و رفتار خودمان می‌باشد. افرادی که هوش درون فردی بالایی دارند؛ نیازمند این هستند که به صورت مستقل بر کارهای خود تمرکز کنند. این افراد، کار انفرادی را به کارهای گروهی ترجیح می‌دهند.

(همچنین بخوانید: هوش درون فردی چیست و راه های تقویت آن)

8-هوش طبیعت گرا

توانایی درک طبیعت از قبیل گیاهان، جانوران، سنگ ها، آسمان، ستارگان و … را هوش طبیعت گرا می‌نامند. افراد با هوش طبیعت‌گرای بالا؛ از بودن در طبیعت به شدت لذت می‌برند و تمایل زیادی به پرورش گل و گیاه یا نگهداری حیوانات خانگی دارند.

(همچنین بخوانید: هوش طبیعت گرا و راه های تقویت آن)

احتمالاً تا الآن خود را ارزیابی کرده‌اید و به این فکر افتاده‌اید که من کدام یک از این انواع مختلف هوش‌ها را در خود دارم و چگونه می‌توانم آن‌ها را در خود تقویت کنم. چگونه می‌توانم بفهمم که یکی از این هوش‌ها نسبت به هوش‌های دیگر در من قوی‌تر است؟

آشنایی کامل با انواع مختلف هوش‌های گاردنر و بررسی مداوم و آزمون و خطا کردن بسیار زمان‌بر است و حتی ممکن است آن طور که باید و شاید اطلاعات کافی در این زمینه در دسترس شما نباشد. به همین ترتیب، مؤسسه‌ی استعدادیابی و مهارت های رشد فردی تلنتا، دوره‌ای را تهیه کرده است که در آن علاوه بر آشنایی کامل با هوش های چندگانه گاردنر، با ویژگی‌های انواع هوش‌ها ، مشاغل مرتبط با آن و … نیز آشنا می‌شوید. پس وقت را از دست ندهید و همین الآن برای تهیه‌ی “دوره‌ی جامع مسیر زندگی من” اقدام کنید و علاوه بر یادگیری هوش های چندگانه گاردنر با تمامی روش‌های استعدادیابی از جمله استعدادیابی به روش MBTI ، جان هالند ، 34 نقطه قوت گالوپ و… آشنا شوید و مسیر زندگی و رسالت خود را کشف کنید.

از این که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید از شما نهایت تشکر را داریم. در مقالات بعدی هر یک از هوش‌ها و روش‌های تقویت آن ها را به طور مفصل مورد بررسی قرار خواهیم داد. حال که به یک آشنایی نسبی در مورد هوش های چندگانه گاردنر رسیده اید، برای ما در قسمت نظرات بنویسید که به با توجه به تعاریف فوق، کدام هوش را در وجود خودتان پررنگ تر و غالب می‌بینید؟

نویسنده: عرفان رحیمی و یاسمن وزیرزاده